Manastir Mileševa se nalazi u dolini reke Mileševke, na samo nekoliko kilometara od Prijepolja, jednog od najlepših naselja zapadne Srbije. Od Beograda je udaljen oko 290 km i može se doći autoputem Miloš Veliki, zatim vas put vodi kroz Čačak, Požegu, Užice, Zlatibor, Novu Varoš i nakon 6 km od Prijepolja, dolazite pred manastir. Sam prilaz je zaista jako lep. U daljini ćete prvo ugledati kupole manastira (koje su inače neobično visoke za raški stil), a potom i manastirski kompleks koji okružuju konaci i manastirska riznica koju možete posetiti (ulaz se naplaćuje 50 dinara).
Manastir je građen u prvoj polovini XIII veka, a podigao ga je kralj Vladislav (sin kralja Stefana Prvovenčanog). Kao što je njegov otac podigao Žiču, a deda Studenicu, tako je i kralj Vladislav Mileševu podigao kao grobnu crkvu. Kao i pomenute građevine i ova je izgrađena u raškom stilu koja je bila karakteristična za doba Nemanjića (XII i XIII vek).
Arhitektura manastira
Kao što je karatkeristično za rašku arhitektonsku školu, crkva je jednobrodna bazilika prvobitno sa jednom kupolom nad centralnim delom. Tek kasnije prilikom restauracije, dodata je kupola i nad pripratom. Takođe, možete na fotografiji videti da crkva ima dve bočne, niske pevnice, i dve bočne apside. Manastirska crkva je posvećena Svetom Vaznesenju Gospodnjem.
Prvobitno je izgrađen naos crkve i priprata, a godine 1235., manastir Mileševa dobija još jednu pripratu. Kralj Vladislav je nju dozidao kako bi tu sahranio svog strica Savu. Sveti Sava je bio prvi srpski arhiepiskop i sa svojim bratom je podigao manastir Žiču (nedaleko od Kraljeva) i u nju smestio sedište srpske arhiepiskopije. Na svom povratku po zemljama Istoka, Sava se razboleo i umro u Trnovu (Bugarska) 1236. godine. Njegovo telo je preneto u manastir Mileševa godinu dana kasnije i tu je sahranjen u priprati koju je kralj Vladislav dozidao.
Zlatno doba Mileševe
Mileševa tim činom postaje kultno mesto, podiže se ugled i inače poštovanom i cenjenom manastiru. Manastir postaje mesto hodočašća u koji dolaze brojni vernici. To je možda i bio razlog zbog čega su Turci 1594. godine odneli mošti Svetog Save u Beograd i spalili ih na Vračaru. Time su, verovatno, želeli da unište kult koji je Sveti Sava imao u srpskom narodu. Ne samo da nisu uspeli u tome, nego se danas na tom mestu nalazi najveći pravoslavni hram na Balkanu – hram Svetog Save.
U manastiru Mileševa je radila jedna od prvih srskih štamparija. Kao i drugi objekti, Mileševa je doživela izvesna stradanja. Turci su konake spalili, a manastir opljačkali. Postoje neki podaci da je crkva opljačkana još jednom, krajem XVIII veka.
Najvažnija obnova je izvedena u drugoj polovini XIX veka. Tada su podignuti krovovi i kupole, dozidana poluporušena apsida. Ne može se sa sigurnošću tvrditi, ali čini se da je tom prilikom crkvi naneta i velika šteta! Pretpostavlja se da je porušen zid između naosa i unutrašnje prirpate i da je tada srušena kompozicija Uspenje Bogorodice kao i deo Nemanjinog portreta. Činjenica je da je unutrašnji prostor naosa znatno proširen, ali je crkvi naneta trajna šteta.
Slikarstvo manastira Mileševa
Rekli smo da je manastir doživeo velika stradanja, zbog čega i ne čudi da su freske delimično čuvane. Freske manastira spadaju u red monumentalnog slikarstva našeg srednjeg veka. Nisu očuvane ni u prvobitnom izgledu ni u broju. Prazna je kupola, prazni su svodovi i gornji delovi zidova.
Među freskama najviše se ističe Beli anđeo – deo kompozicije Mironosice na Hristovom grobu. Na kompoziciji se vidi anđeo u belom hitonu, koji pokazuje na prazan grob Isusa Hrista, ukazujući na čudo Hristovog vaskrsenja.
Osim ove kompozicije, uočavaju se i vladarski portreti: figura Stefana Nemanje, Svetog Save, Stefana Prvovenčanog, kralja Radoslava itd. Takođe, na freskama se može videti i praznik Blagovesti, zatim freska Mladog apostola itd.
Fotografisanje unutrašnjosti je zabranjeno, ali neke od kompozicija možete pogledati na web stranici srpskoblago.org.
Da li ste znali?
Prvi satelitski prenos video signala između najstarijeg kontinenta i Severne Amerike uspostavljen je 60ih godina prošlog veka, a među prvim kadrovima prikazana je freska Belog anđela, zbog čega je Beli anđeo prepoznat kao simbol mira!
(Freska se nalazi u crkvi, na južnoj strani – u naosu).
Nakon što završite obilazak manastira, možete sedeti u porti na klupicama i jednostavno uživati u tišini. Ovde se jedino mogu čuti žubor potoka i crkvena zvona. Isto tako, možete izaći iz porte i odmah preko puta se nalazi suvenirnica, a odmah do nje gostionica u kojoj možete popiti kafu, pojesti nešto slatko, a platiti spram svojih mogućnosti. Takođe, moguće je prenoćiti u konacima manastira Mileševa.
Web stranica: www.mileseva.com
Kontakt telefon za rezervaciju konaka za prenoćište: +38164 800 49 59 milesevakonak@gmail.com
Autor fotografija: Nikola Stojković
Izvor: zaduzbine-nemanjica.rs
