Sremska Mitrovica-Carski grad

Osnovni podaci

Sremska Mitrovica se nalazi u severozapadnom delu Srbije i jugozapadnom delu Vojvodine. Grad Sremska Mitrovica čini grad – konurbacija tri naselja : Sremska Mitrovica i Laćarak na levoj i Mačvanska Mitrovica na desnoj obali reke Save i 23 seoska naselja. U blizini Sremske Mitrovice su poznata izletišta i odmarališta u okviru Nacionalnog parka Fruška gora (Ležimir i Letenka) kao i brojni fruškogorski manastiri. Veliki potencijal rečnog turizma nameće reka Sava koja je u svom toku kod Sremske Mitrovice idealna za ovakav vid rekreacije. Prirodna atrakcija je i specijalni rezervat prirode Bara Zasavica, a počelo se i sa projektima za prezentovanje arheološkog i arhitektonskog potencijala grada.

Istorijat

Sremska Mitrovica je grad s veoma dugim kontinuitetom života u kojem je nekoliko puta iz osnova menjala ne samo svoje ime, već i svoju fizionomiju: isprva drveno ilirsko-keltsko naselje, zatim antički grad i prestonica, srednjovekovna varoš sa mnogo gospodara, orijentalna palanka s minaretima, pukovsko graničarsko mesto, zanatsko-trgovački centar u doba građanskog prosperiteta i, najzad, savremen industrijski grad u punom naponu jedne nove istorije.

Rimljani osvajaju Sirmijum krajem I veka stare ere. Grad raste vrtoglavom brzinom i u I veku nove ere stiče najviši gradski rang – postao je Colonia Flavia Sirniensium i dobija izuzetan vojnički i strateški značaj. U njemu se pripremaju ratne ekspedicije careva Trajana, Marka Aurelija i Klaudija II Gotskog. Od sredine III veka Sirmijum je postao ekonomsko središte čitave Panonije, te je dao Imperiji nekoliko velikih ljudi. U njemu ili u okolini rođeni su carevi Decije Trajan, Aurelijan, Prob i Maksimilijan, svi romanizovani Iliri-domoroci.

Potvrdu svog izuzetnog položaja u okviru Rimske imperije Sirmijum dobija u vreme tetrarhije kada postaje jedna od četiri prestonice carstva, grad sa carskom palatom, hipodromom, kovnicom novca, amfiteatrom, pozorištem, mnogobrojnim radionicama, javnim kupatilima, hramovima, kao i mnoštvom javnih palata i raskošnih vila.

Od 313. godine hrišćanska crkva u Sirmijumu igra veliku ulogu kao sedište episkopije. Gotovo jedan vek trajale su ogorčene verske borbe oko različitih učenja i jeresi. U gradu je održano pet crkvenih sabora. Poznate “sirmijske formule” rešavale su dogmatska pitanja značajna za čitav hrišćanski svet. U V veku razvoj grada je prekinut hunskim razaranjima. Gradom su naizmeničn ogospodarili Istočni Goti i Gepidi, sve dok ga Justin II nije priključio Istočnoj rimskoj državi. Polovinom VI veka u Srem su prodrli Avari sa prvim slovenskim grupama i 582. godine definitivno zauzeli i razorili Sirmijum. U IX veku Srem se nalazi u sastavu Bugarske i uloga Sirmijuma raste, jer je u njemu, pošto su Bugari primili hrišćanstvo, osnovana episkopija. Smatra se da je slovenski prosvetitelj Metodije, pre nego što je otišao u Moravsku, bio episkop Sirmijuma. Dolaskom Mađara Sirmijumom naizmenično gospodare Vizantinci i Mađari, sve do 1180. godine kad vizantijska vlast zauvek nestaje s ovog tla, a od nekad slavnog grada ostaju samo ruševine. Jedino je još ostao obnovljeni manastir sv. Dimitrija s tvrđavom. Novo naselje, izraslo kraj zidina, dobija u XIII veku po manastiru svoje današnje ime Dmitrovica. Pred turskom najezdom mađarsko stanovništvo se povlači ka svojoj matici, a Srbi se sve više doseljavaju, tako da je Srem tokom jednog veka postao srpska oblast, a despot Stevan Lazarević, među ostalim posedima, dobija i Mitrovicu. Posle 1529. godine Srem je konačno u sastavu turskog carstva. Za nekoliko decenija Mitrovica se od opustošenog mesta pretvorila u Šeher-Dimitrovice, grad orijentalnog tipa sa velikom čaršijom, koji je postao privredni i administrativni centar Srema. Mirom u Požarevcu grad je oslobođen od Turaka i pripojen Habzburškoj monarhiji. Sredinom XVIII veka osnovan je Deveti petrovaradinski graničarski puk sa sedištem u Mitrovici. Graničarska komanda podiže oko trideset zgrada, kao vojno središte puka.

Turizam

Sremska Mitrovica raspolaže značajnim potencijalima za razvoj turizma. Lokaliteti antičkog Sirmijuma, od kojih se izdvajaju Carska palata, deo starog gradskog jezgra na Žitnom trgu, kao i Bazilika svetog Dimitrija, zatim Muzej Srema, koji po bogatstvu, vrednosti i retkosti eksponata, posebno iz perioda Rimskog carstva, spada među najznačajnije ustanove te vrste u zemlji, privlače veliku pažnju domaćih i inostranih gostiju. Galerija slika Lazar Vozarević mesto je koje bi svaki turista trebalo da poseti. U blizini grada nalazi se Nacionalni park Fruška gora sa šumama i prekrasnim proplancima, idealno mesto za odmor i razonodu. Frušku Goru krase i brojni pravoslavni manastiri, neprocenjive istorijske i kulturne vrednost, koji su vekovima bili od izuzetnog značaja za očuvanje nacionalnog identiteta i duhovnosti srpskog naroda. Specijalni rezervat prirode Zasavica u mačvanskom delu opštine raspolaže izuzetno retkim vrstama biljnog i životinjskog sveta. Sportski ribolov moguće je organizovati na Savi i u akumulacionim jezerima na Fruškoj gori.

Sirmium

Grad Sirmijum, na mestu gde se danas nalazi Sremska Mitrovica, bio je jedna od prestonica rimskog carstva i spadao je u najveće metropole svog vremena.

Sirmijum, kao naselje potiče još iz prastarih keltskih vremena, a tragovi naseljavanja potiču još od pre 7.000 godina. U vreme flavijske dinastije Sirmijum je stekao najviši gradski rang, postao je Colonia Flavia Sirmiensium. Najsnažnija urbana ekspanzija počela je od kraja III veka i trajala je kroz čitav IV i delimično V vek. Poznati rimski pisac iz IV veka Amijan Marcelin naziva ga slavna i mnogoljudna majka gradova.
Sremska Mitrovica je bila jedan od najvećih jugoslovenskih arheoloških centara. Prilikom arheoloških istraživanja Sirmijuma pored Carske palate sa rimskim cirkusom, otkrivene su i druge monumentalne javne gradjevine kao što su tzv. ,,Licinijeve terme’’, žitnica (horreum), trgovačke i zanatske četvrti. Pronađene su luksuzne gradske vile, ali i višespratne stambene zgrade, zvane insulae, u kojima je živelo siromašnije stanovništvo. Grad je bio zaštićen moćnim bedemima, a snabdevao se vodom preko akvadukta sa izvora fruškogorskog potoka Vranjaša. Ulice su imale portike, kanalizaciju i bile su popločane kamenom. U gradu je tada radila kovnica novca, radionice za izradu raznih predmeta od plemenitih metala, stakla, keramike, a proizvodile su se i opeke.

Sirmijum je bio jedno od sedišta ranog hrišćanstva, ali i mesto stradanja hrišćanskih mučenika. O ovom svedoče ostaci hrišćanske bazilike u samom centru grada. Na Žitnom trgu, na ostacima zanatske četvrti iz rimskog doba, svake godine – tokom juna meseca održava se festival besedništva, u spomen na antičku slavu ovog grada